شبکه چیست؟ 

تا به حال از خود پرسیده‌اید که چگونه یک ایمیل در کسری از ثانیه از یک قاره به قاره دیگر ارسال می‌شود؟ یا چگونه می‌توانید به صورت آنلاین با دوستان خود بازی کنید، در حالی که هر کدام در گوشه‌ای از دنیا نشسته‌اید؟ پاسخ تمام این سوالات و بسیاری از شگفتی‌های دیگر دنیای دیجیتال، در یک کلمه خلاصه می‌شود: شبکه.

دنیای امروز، دنیای ارتباطات است و شبکه‌های کامپیوتری، شاهراه‌های این ارتباطات هستند. فرقی نمی‌کند یک دانشجوی کنجکاو رشته کامپیوتر باشید یا یک مدیر IT آینده‌نگر، درک عمیق از مفهوم شبکه، کلید ورود شما به دنیای فناوری اطلاعات و ارتباطات است. در این مقاله از “هریتک”، قصد داریم به زبانی ساده اما دقیق، شما را با اصول و مبانی شبکه‌های کامپیوتری آشنا کنیم. پس با ما همراه باشید تا سفری هیجان‌انگیز به دنیای صفر و یک‌ها داشته باشیم!

اهداف آموزشی هریتک از این درس:

• آشنایی کامل با مفهوم شبکه و کاربردهای آن.

• شناخت انواع شبکه‌های کامپیوتری و تفاوت‌های آن‌ها.

• آشنایی با اجزای اصلی تشکیل‌دهنده یک شبکه.

• درک اولیه از نحوه کارکرد و ارتباطات در شبکه.

فهرست مطالب

• شبکه کامپیوتری به زبان ساده چیست؟

• چرا به شبکه نیاز داریم؟ مزایای شگفت‌انگیز شبکه‌ها

• انواع شبکه‌های کامپیوتری: از اتاق تا کل دنیا!

  • شبکه محلی (LAN)

  • شبکه گسترده (WAN)

  • و سایر شبکه‌های مهم

• اجزای اصلی یک شبکه کامپیوتری کدامند؟

• کلام آخر: شبکه، ستون فقرات دنیای دیجیتال

شبکه کامپیوتری به زبان ساده چیست؟

تصور کنید شما و چند نفر از دوستانتان در یک اتاق هستید و می‌خواهید فایل‌های درسی خود را با یکدیگر به اشتراک بگذارید. ساده‌ترین راه چیست؟ شاید استفاده از یک فلش مموری! اما اگر تعداد شما زیاد باشد و بخواهید به صورت همزمان روی یک پروژه کار کنید، این روش کمی دست و پا گیر خواهد بود.

حالا فرض کنید کامپیوترهای شما با کابل یا به صورت بی‌سیم به یکدیگر متصل باشند. در این حالت، شما یک شبکه کامپیوتری ساخته‌اید! به همین سادگی.

شبکه کامپیوتری (Computer Network) به مجموعه‌ای از دو یا چند کامپیوتر و دستگاه‌های دیگر (مانند پرینتر، اسکنر، سرور و…) گفته می‌شود که برای به اشتراک‌گذاری منابع (مانند فایل، نرم‌افزار، اینترنت) و تبادل داده‌ها به یکدیگر متصل شده‌اند. این اتصال می‌تواند از طریق کابل‌های فیزیکی (مانند کابل شبکه) یا به صورت بی‌سیم (Wireless) برقرار شود.

برای درک بهتر، “حمید”، دانشجوی رشته کامپیوتر را در نظر بگیرید. او در خانه یک شبکه کوچک خانگی راه اندازی کرده است. لپ‌تاپ، کامپیوتر رومیزی و پرینتر او همگی به یک مودم-روتر متصل هستند. حمید به راحتی می‌تواند از طریق لپ‌تاپ خود، یک فایل را برای چاپ به پرینتر ارسال کند یا به فایل‌های روی کامپیوتر رومیزی‌اش دسترسی داشته باشد. این یک مثال ساده از یک شبکه کامپیوتری است.

چرا به شبکه نیاز داریم؟ مزایای شگفت‌انگیز شبکه‌ها

شاید بپرسید چرا باید خودمان را درگیر پیچیدگی‌های راه‌اندازی شبکه کنیم؟ پاسخ در مزایای فوق‌العاده‌ای است که شبکه‌ها در اختیار ما قرار می‌دهند:

انواع شبکه‌های کامپیوتری: از اتاق تا کل دنیا!

شبکه‌های کامپیوتری بر اساس وسعت جغرافیایی و ناحیه‌ای که پوشش می‌دهند، به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند. شناخت این دسته‌بندی‌ها به شما کمک می‌کند تا ساختار کلی دنیای شبکه‌ها را بهتر درک کنید.

۱. شبکه محلی (LAN – Local Area Network)

این نوع شبکه، رایج‌ترین و شناخته‌شده‌ترین نوع شبکه است. یک شبکه LAN، کامپیوترها و دستگاه‌های موجود در یک محدوده جغرافیایی کوچک و محدود مانند یک خانه، یک دفتر کار، یک ساختمان یا یک دانشگاه را به هم متصل می‌کند. سرعت انتقال داده در شبکه‌های LAN معمولاً بسیار بالا است. شبکه‌ای که “حمید” در خانه خود ایجاد کرده، یک نمونه عالی از شبکه LAN است. “شرکت هریتک” نیز برای اتصال کامپیوترهای کارمندان خود در دفتر اصفهان، از یک شبکه LAN پیشرفته استفاده می‌کند.

۲. شبکه گسترده (WAN – Wide Area Network)

همانطور که از نامش پیداست، این شبکه مناطق جغرافیایی بسیار وسیعی مانند یک شهر، یک کشور یا حتی کل جهان را پوشش می‌دهد. اینترنت، بزرگترین و مشهورترین نمونه یک شبکه WAN است که میلیاردها دستگاه را در سراسر جهان به هم متصل می‌کند. شرکت‌ها و سازمان‌های بزرگ با شعبه‌های مختلف در شهرهای گوناگون، از شبکه‌های WAN برای اتصال دفاتر خود به یکدیگر استفاده می‌کنند.

و سایر شبکه‌های مهم:

• شبکه شخصی (PAN – Personal Area Network): یک شبکه بسیار کوچک که دستگاه‌های شخصی شما (مانند لپ‌تاپ، گوشی هوشمند، هدست بلوتوث) را در محدوده چند متری به هم متصل می‌کند.

• شبکه شهری (MAN – Metropolitan Area Network): این شبکه از LAN بزرگتر و از WAN کوچکتر است و معمولاً یک شهر یا یک منطقه بزرگ را پوشش می‌دهد.

• شبکه محلی بی‌سیم (WLAN – Wireless Local Area Network): همان شبکه LAN است، با این تفاوت که دستگاه‌ها به جای کابل، از طریق فناوری بی‌سیم (مانند Wi-Fi) به شبکه متصل می‌شوند.

  

اجزای اصلی یک شبکه کامپیوتری کدامند؟

هر شبکه کامپیوتری، صرف نظر از اندازه و نوع آن، از اجزای سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مختلفی تشکیل شده است. آشنایی با این اجزا برای درک نحوه عملکرد یک شبکه ضروری است.

اجزای سخت‌افزاری :

• کارت شبکه (NIC – Network Interface Card): قطعه‌ای سخت‌افزاری که بر روی کامپیوتر نصب می‌شود و امکان اتصال آن به شبکه را فراهم می‌کند.

• رسانه انتقال (Transmission Media): مسیر یا کانالی که داده‌ها از طریق آن در شبکه منتقل می‌شوند. این رسانه می‌تواند کابل‌های مسی (مانند کابل شبکه Cat6)، فیبر نوری یا امواج بی‌سیم باشد.

• دستگاه‌های اتصال‌دهنده:

  • سوئیچ (Switch): دستگاهی هوشمند که گره‌های (Nodes) مختلف شبکه را در یک LAN به هم متصل می‌کند و بسته‌های داده را به مقصد صحیح ارسال می‌کند.

  • روتر (Router): دستگاهی که شبکه‌های مختلف (مانند اتصال LAN شما به اینترنت) را به یکدیگر متصل کرده و بهترین مسیر را برای انتقال داده‌ها بر بستر شبکه و IP بین شبکه‌ها پیدا می‌کند.

  • هاب (Hub): دستگاهی ساده‌تر از سوئیچ که صرفاً سیگنال‌های دریافتی را برای تمام دستگاه‌های متصل به خود ارسال می‌کند (امروزه کمتر استفاده می‌شود).

• سرور (Server): کامپیوتر قدرتمندی که منابع و سرویس‌های مختلف (مانند فایل‌ها، وب‌سایت‌ها، ایمیل) را در اختیار سایر کامپیوترهای شبکه (کلاینت‌ها) قرار می‌دهد.

• کلاینت (Client): کامپیوتر یا دستگاهی که از خدمات و منابع ارائه شده توسط سرور استفاده می‌کند.

اجزای نرم‌افزاری (Software):

• سیستم‌عامل شبکه (NOS – Network Operating System): نرم‌افزاری که روی سرور نصب شده و مدیریت منابع، کاربران و امنیت شبکه را بر عهده دارد.

• پروتکل‌های شبکه (Network Protocols): مجموعه‌ای از قوانین و استانداردها که نحوه ارتباط و تبادل داده بین دستگاه‌های مختلف در شبکه را تعیین می‌کنند. معروف‌ترین مجموعه پروتکل، TCP/IP است که اساس کار اینترنت را تشکیل می‌دهد.

کلام آخر: شبکه، ستون فقرات دنیای دیجیتال

در این مقاله، سفری کوتاه به دنیای گسترده شبکه‌های کامپیوتری داشتیم. آموختیم که شبکه چیست، چه انواعی دارد و از چه اجزایی تشکیل شده است. به عنوان یک دانشجوی کامپیوتر، این مفاهیم پایه‌ای، سنگ بنای دانش شما در حوزه‌های پیشرفته‌تری مانند امنیت شبکه، مجازی‌سازی سرور، خدمات VOIP و مانیتورینگ شبکه خواهد بود؛ خدماتی که تیم “هریتک” با تخصص و تجربه خود در آن‌ها پیشرو است.

دنیای شبکه، دنیایی پویا و در حال تحول است. امیدواریم این مقاله، جرقه‌ای برای شروع یادگیری عمیق‌تر شما در این حوزه جذاب باشد. اگر سوالی دارید یا به مشاوره در زمینه خدمات شبکه کامپیوتری نیاز دارید، کارشناسان ما در هریتک آماده پاسخگویی به شما هستند.